Profilaktyka medyczna

Co to jest choroba Alzheimera i jakie są przyczyny?

Choroba Alzheimera jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, charakteryzującą się postępującymi zaburzeniami pamięci oraz zachowania, które z czasem całkowicie uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie chorego w codziennym życiu, wykonywanie pracy oraz zaburzają kontakty społeczne. Występowanie takich chorób, jak nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, cukrzyca typu 2, podobnie jak brak kontaktów społecznych i mała aktywność fizyczna zwiększają ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Pierwsze objawy pojawiają się wtedy przeważnie wcześniej niż w typowej postaci choroby (przed 60. rokiem życia) i zwykle szybciej postępują.W przebiegu choroby Alzheimera, w zależności od nasilenia objawów, można wyróżnić 3 stadia: łagodne, umiarkowane i zaawansowane.

W pierwszym stadium choroby Alzheimera obserwuje się przede wszystkim obniżenie sprawności procesów mentalnych oraz zmianę osobowości. Osoba na tym etapie choroby często kładzie przedmioty nie na swoje miejsce, nie potrafiąc ich później odnaleźć. Zostawia różne rzeczy w środkach komunikacji, sklepach. Pyta wielokrotnie o to samo, na przykład o aktualną datę. Zapomina o przekazaniu istotnych informacji innym osobom. Ma trudności z odtworzeniem zdarzeń sprzed kilku godzin. Opowiadając, często traci wątek po kilku zdaniach, powtarza ten sam temat w trakcie jednej rozmowy, ma trudności z przypomnieniem sobie odpowiedniego słowa lub nazwy danego przedmiotu. Wyraźne są trudności z nauczeniem się posługiwania nowymi urządzeniami mechanicznymi, na przykład pralką. Zdarza się, że chory powtarza pewne czynności w czasie dnia, zapominając, że już je wykonał. Pojawiają się zaburzenia wzrokowo-przestrzenne i kłopoty z dotarciem do celu, nawet w znanym sobie otoczeniu. W tym okresie chory często bywa apatyczny i przygnębiony, gorzej nawiązuje kontakty z innymi ludźmi, jest mniej pewny siebie. Często obserwuje się osłabienie zainteresowań, zwiększenie poczucia winy, czasami myśli samobójcze, ale również osłabienie kontroli emocjonalnej i nadmierną wesołość w nieodpowiednich sytuacjach.

W drugim stadium choroby Alzheimera dominują stopniowo narastające zaburzenia zachowania, takie jak bezcelowe chodzenie, wykonywanie tych samych ruchów, niepokój, błądzenie, nagłe wybuch złości, agresja słowna, ale często również fizyczna, głównie w stosunku do opiekuna (np. popychanie, szczypanie). Nawet u ponad połowy chorych na tym etapie choroby Alzheimera mogą wystąpić urojenia. Najczęściej dotyczą one okradania chorego, poczucia zagrożenia fizycznego. Mogą się również pojawić omamy, halucynacje wzrokowe lub słuchowe. Zdarza się, że chory nie rozpoznaje członków własnej rodziny, szczególnie jeżeli nie ma z nimi stałego kontaktu. Oglądając telewizję, chory może uważać oglądane tam postacie za realne i aktualnie go otaczające i reagować na nie lękiem i agresją. Na tym etapie może występować nadmierny apetyt, niekiedy nawet żarłoczność, ssanie, gryzienie, żucie różnych przedmiotów, niekoniecznie jadalnych. Zdarza się, że obserwuje się odhamowanie seksualne oraz zaburzenia prawidłowego rytmu snu i czuwania, kiedy chory większą część dnia przesypia, wykazując zwiększoną aktywność w nocy. Na tym etapie chory wymaga pomocy podczas ubierania się, jedzenia posiłków, kąpieli.

W trzecim stadium choroby Alzheimera dołączają się zaburzenia ruchowe, na przykład zwiększenie napięcia mięśniowego, spowolnienie ruchowe (tzw. bradykinezja, czyli niezdolność do prawidłowego wykonywania szybkich ruchów), nietrzymanie moczu, stolca. Tryb życia staje się coraz bardziej siedzący, stopniowo przechodząc w trwałe pozostawanie w łóżku w terminalnej fazie choroby. Chory traci możliwość komunikacji z otoczeniem, kontroli nad własnym ciałem, nie rozpoznaje najbliższych osób, swojego odbicia w lustrze. Wymaga stałej pielęgnacji, karmienia.

Co robić w razie wystąpienia objawów choroby Alzheimera? Niezwykle ważna jest cierpliwość i wyrozumiałość względem zachowań chorego. Zawsze kiedy rozmawiasz z bliskim lub kierujesz w jego stronę polecenia, pamiętaj o spokojnym tonie głosu. Wszelka nerwowość, agresja, pretensja czy zniecierpliwienie mogą zostać źle odebrane przez podopiecznego i mieć na niego negatywny wpływ. Tak, jak chory nie rozumie czasami znaczenia niektórych słów czy zwrotów, tak bardzo dobrze rozumie i odczytuje ton naszego głosu. Jeżeli będziemy rozdrażnieni czy agresywni, podopieczny może się przestraszyć lub zdenerwować i zamknąć w sobie, tym bardziej nie reagując na nasze prośby.

Istotne jest zapewnienie choremu regularnego planu dnia. Poprzez stałą powtarzalność czynności utrwalony zostanie przez niego stały schemat dnia. Dzięki temu chory będzie bardziej spokojny i chętniej będzie wykonywał obowiązki czy poddawał się określonym zabiegom. Dlatego podawaj posiłki choremu o tych samych godzinach, niech w ciągu dnia będzie czas obowiązków i rekreacji, np. spacery oraz rozrywki – oglądaj z chorym rodzinne fotografie czy programy telewizyjne.

Dopóki stan chorego będzie na to pozwalał, angażuj chorego w życie rodzinne, zachęcaj do wykonywania codziennych czynności. Ważne, aby osoba z chorobą Alzheimera jak najdłużej była stymulowana do samodzielności – codzienna toaleta, spożywanie posiłków, ubieranie się. Zadbaj o to, żeby miała obowiązki dostosowane do swoich upodobań, możliwości i stanu zdrowia.

Zdarza się, że u osób chorych na Alzheimera występują zaburzenia snu, w związku z tym rozregulowaniu ulega cały rytm dnia. Obserwuje się wówczas wzmożoną aktywność w nocy. Chory przygotowuje sobie posiłki, chce wychodzić z domu, aby załatwić codzienne sprawy. Aby znormalizować taką sytuację, należy zorganizować choremu odpowiednią ilość obowiązków i aktywności w ciągu dnia. Jeżeli takie rozwiązania nie przynoszą efektów, należy skonsultować się z lekarzem, który określi, czy nie jest konieczne zastosowanie leczenia farmakologicznego.

Opiekowanie się osobą chorą na Alzheimera jest niezwykle angażujące i wyczerpujące – tak psychicznie, jak i fizycznie. Zazwyczaj zmianie i przewartościowaniu ulega całe życie osoby czy rodziny mieszkającej z chorym. Pamiętaj, że masz prawo do własnego życia. Jeżeli nie odnajdziesz w natłoku zajęć chwili dla siebie, będziesz wciąż zmęczony i poddenerwowany, ucierpi na tym również osoba chora. Nie bój się poprosić o pomoc w opiece nad osoba chorą.

Cukrzyca,  jest to choroba metaboliczna, która objawia się nieprawidłowym poziomem glukozy we krwi pacjenta. Nieprawidłowy poziom glukozy we krwi spowodowany jest zaburzeniami w wydzielaniu przez trzustkę hormonu – insuliny lub też jej nieprawidłowym działaniem.
• cukrzyca typu 1 – spowodowana jest uszkodzeniem komórek beta trzustki, które odpowiadają za produkcję insuliny. Dotyka ona około 20% chorych na cukrzycę. Występuje głównie u osób młodych. Jedynym sposobem jej leczenia jest podawanie insuliny, aktywność fizyczna i odpowiednia dieta;
• cukrzyca typu 2 – najczęściej chorują na nią osoby starsze. Jej przyczyna jest nieprawidłowe działanie insuliny w organizmie. Choroba często występuje u osób zmagających się z nadciśnieniem i otyłością. Leczenie cukrzycy typu 2 polega na stosowaniu leków przeciwcukrzycowych, aktywności fizycznej, a także odpowiedniej diecie .

Cukrzycy nie da się wyleczyć. Można jednak zminimalizować jej destrukcyjne działanie poprzez odpowiednią dietę, styl życia i stosowanie leków.

Objawy cukrzycy insulinozależnej:

– zwiększone pragnienie,

– częste oddawanie moczu,

– chudnięcie, apatia

– zmęczenie i senność

– trudniejsze i powolniejsze gojenie się ran,

– częste infekcje pęcherza moczowego,

– częste zapalenia skóry,

– świąd skóry

– stany zapalne

Wczesna diagnoza cukrzycy jest niezwykle istotna. Pozwala na szybkie wdrożenie leczenia i zastosowanie diety, która pozwoli na prawidłowe funkcjonowanie i kontrolowanie poziomu glukozy we krwi. Jednocześnie to sposób na to, by zapobiec powikłaniom, do których może dojść, jeżeli natychmiastowe leczenie nie zostanie podjęte. Nieleczona cukrzyca wpływa na cały organizm chorego, stopniowo niszcząc kolejne narządy i układy wewnętrzne.
Po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu z pacjentem, lekarz powinien zlecić różnorodne badania, w tym badanie krwi pod kątem poziomu glukozy. Nie zawsze cukrzyca daje wcześniej wymienione objawy. Czasami przebiega bezobjawowo lub objawy nie są charakterystyczne i właśnie dlatego chory nie wie nawet, że cierpi na takie schorzenie. Jeżeli poziom glikemii na czczo znajdzie się między wartościami 60mg/dl a 99 mg/dl to nie ma powodów do obaw. O nieprawidłowym wyniku mówi się dopiero przy wartościach powyżej 100 mg/dl. Oczywiście, podwyższony pojedynczy wynik nie musi jeszcze przesądzać o cukrzycy. Aby potwierdzić cukrzycę konieczne jest wykonanie dodatkowych badań, w tym test obciążenia glukozą, który polega na zbadaniu próbki krwi na czczo, przyjęciu glukozy (wypija się odpowiednio odmierzoną porcję) i wykonaniu kolejnych badań krwi w określonych odstępach czasu.

Bardzo ważne jest to, by poziom cukru we krwi był badany w odpowiednim momencie. W przypadku pomiarów diagnostycznych badanie należy wykonać rano i na czczo.

Hipoglikemia przyczyny

Hipoglikemia czyli niedocukrzenie. Jest to spadek stężenia glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl. U osób długotrwale chorujących na cukrzycę może być w pierwszej fazie niezauważalny, ale jeżeli pomiar wskaże takie wartości, to należy natychmiast podjąć działania, których celem jest wyrównanie zbyt niskiego poziomu. Natychmiast należy podjąć odpowiednie działanie również wtedy, gdy pojawiają się pierwsze objawy hipoglikemii. Zbyt duży spadek cukru może nawet doprowadzić do śpiączki hipoglikemicznej. Hipoglikemia pojawia się najczęściej przy cukrzycy typu I.

Przyczyną nagłego spadku cukru we krwi może być:
• zbyt duża dawka insuliny podana choremu lub zbyt duża dawka leków przyjmowanych doustnie,
• zbyt długa przerwa pomiędzy przyjętą dawką leku lub insuliny a zjedzonym posiłkiem,
• zbyt duży wysiłek fizyczny bez uprzedniego podania dodatkowych węglowodanów,
• nagła i zbyt duża redukcja masy ciała,
• błędy w żywieniu cukrzyka,
• spożywanie alkoholu lub narkotyków,
• błąd pomiaru glukometru, który skutkuje nieprawidłowym dawkowaniem insuliny.
Bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie objawów hipoglikemii, które pozwala na podjęcie natychmiastowego działania i zapobieżenie zapadnięciu w śpiączkę hipoglikemiczną.

Hipoglikemia objawy
• ból głowy,
• wilczy głód,
• mdłości,
• senność,
• zimny pot,
• osłabienie,
• kołatanie serca,
• drżenie rąk,
• uczucie niepokoju,
• zaburzenia koordynacji ruchowej,
• utrata przytomności.

Hipoglikemia leczenie

Przy zaobserwowaniu u siebie objawów hipoglikemii należy podjąć natychmiastowe działanie. O ile, przy lekkim stanie, który jest tylko nieznacznym obniżeniem poziomu cukru we krwi i chory odczuwa jedynie lekkie osłabienie, zmęczenie lub potliwość, można poradzić sobie właśnie poprzez zjedzenie kostki cukru lub cukierka, co spowoduje szybki wzrost stężenia glukozy we krwi, o tyle w przypadku ciężkiej hipoglikemii należy działać bardziej radykalnie. Każdy cukrzyk powinien mieć przy sobie dawkę glukagonu. Na rynku jest on dostępny pod różnorodnymi postaciami. Podanie leku powoduje, że cukier rośnie w ciągu kilku minut, a chory szybko odzyskuje sprawność.
Glukagon podaje się domięśniowo lub podskórnie. Można wstrzyknąć go w pośladek, udo lub ramię. Glukagon powoduje uwalnianie glukozy zmagazynowanej w wątrobie, dlatego działa tak szybko i tak skutecznie.

Przy silnej hipoglikemii, szybkie podanie leku ma naprawdę duże znaczenie, niejednokrotnie wręcz ratuje życie chorego. Po podaniu glukagonu należy pozostać z chorym i wezwać pogotowie. W czasie oczekiwania na przyjazd karetki należy kontrolować poziom glukozy we krwi.
W stanach głębokiej hipoglikemii nie należy zmuszać chorego do przełykania cukierków czy herbaty, ponieważ grozi to zachłyśnięciem.

Niedocukrzenie skutki
• bardzo poważnie wpływa na pracę serca,
• zaburza oddychanie,
• powoduje zaburzenia wzroku,
• uszkadza mięśnie,
• wywołuje drgawki,
• prowadzi do zaburzeń świadomości,
• w skrajnych przypadkach, gdy nie zostanie podjęta żadna interwencja, zbyt niski poziom cukru może doprowadzić do śmierci chorego.

Wczesne powikłania cukrzycy:
• kwasica ketonowa – spowodowana nieprawidłowym poziomem cukru we krwi. Może doprowadzić nawet do śmierci,
• hipoglikemia – niedocukrzenie, które prowadzi do śpiączki hipoglikemicznej i śmierci,
• hiperglikemia – czyli podwyższony poziom cukru we krwi, zwykle wynikający z braku leczenia lub nieprawidłowego leczenia.

Późne powikłania cukrzycy:
• choroba niedokrwienna serca, którą powodują zmiany miażdżycowe w naczyniach wieńcowych występujące u cukrzyków,
• zawał serca,
• udar mózgu,
• retinopatia cukrzycowa,
• uszkodzenie nerek,
• uszkodzenie nerwów,
• stopa cukrzycowa.

Cukrzyca typu 1
Leczenie cukrzycy typu pierwszego odbywa się za pomocą insulinoterapii. Poziom podawanej insuliny powinien być dopasowany do stanu zdrowia chorego. Insulinę podaje się za pomocą pompy insulinowej lub pena.
Podstawą leczenia jest odpowiednia dieta. Chory powinien jeść posiłki regularnie o podobnej kaloryczności. Bardzo starannie trzeba dbać o odpowiednie proporcje składników pokarmowych. Wsparciem leczenia może być też odpowiednio dobrany wysiłek fizyczny.

Cukrzyca typu 2
Leczenie cukrzycy typu 2 rozpoczyna się od zmiany trybu życia i wprowadzeniu zdrowych nawyków nie tylko żywieniowych, ale również dotyczących aktywności fizycznej. Podstawowe znaczenie ma prawidłowa dieta i regularne spożywanie posiłków.

Leczenie polega na przyjmowania leków doustnych. Jeżeli jednak nowy tryb życia i leki nie będą wystarczające, wdrażane jest leczenie insuliną.
Profilaktyka cukrzycy
W przypadku cukrzycy, która jest chorobą nieuleczalną, wyjątkowo trafnie sprawdza się powiedzenie, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Właśnie dlatego profilaktyka cukrzycy jest w tym wypadku tak ważna. Należy pamiętać o tym, by dbać o zbilansowane posiłki jeszcze przed zachorowaniem.

Co to jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze to choroba charakteryzująca się podwyższonym ciśnieniem krwi, czyli ciśnieniem tętniczym o wartości 140/90 mm Hg lub więcej. Chorobę tę rozpoznaje się na podstawie kilkukrotnych pomiarów ciśnienia krwi, wykonywanych zazwyczaj w kilkudniowych lub kilkutygodniowych odstępach.

Nadciśnienia tętniczego nie można zdiagnozować, opierając się na pojedynczym pomiarze ciśnienia krwi.

U większości chorych nie stwierdza się konkretnej przyczyny rozwoju nadciśnienia tętniczego.                 Na jego podwyższone wartości może wpływać wiele czynników:

• dziedziczna skłonność
• otyłość, zwłaszcza tzw. otyłość brzuszna (zwiększenie obwodu brzucha)
• duże spożycie soli
• proces starzenia się organizmu
• stres psychiczny
• tryb życia – osoby, które podejmują regularną aktywność fizyczną mają niższe ciśnienie tętnicze oraz mniejsze ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych niż osoby prowadzące siedzący tryb życia.

W zależności od przyczyny wywołującej wzrost ciśnienia tętniczego, chorych dzieli się na dwie grupy:

1. u zdecydowanej większości pacjentów (ponad 90%) występuje tzw. nadciśnienie pierwotne, inaczej zwane samoistnym, co oznacza, że przyczyna nadciśnienia jest złożona i jeszcze nie w pełni poznana – wskazuje się na udział genów, środowiska, diety, stresu i stylu życia
2. u 5–10% chorych na nadciśnienie tętnicze stwierdza się tzw. nadciśnienie wtórne, zwane też objawowym. U tych chorych podwyższone ciśnienie tętnicze jest tylko objawem innej choroby, dotyczącej najczęściej nerek, dużych tętnic lub zaburzeń czynności gruczołów wydzielających substancje regulujące wysokość ciśnienia krwi (np. choroby tarczycy, przytarczyc, nadnerczy). Właściwie przeprowadzone badania umożliwiają wykrycie i usunięcie przyczyny wywołującej wzrost ciśnienia krwi, a tym samym wyleczenie i trwałe uzyskanie prawidłowego ciśnienia tętniczego.

Osoba, u której stwierdzono nadciśnienie tętnicze, powinna się zaopatrzyć w aparat do pomiaru ciśnienia i nauczyć (pod kierunkiem lekarza lub wyszkolonej pielęgniarki) samodzielnie mierzyć ciśnienie krwi. Samodzielne pomiary ciśnienia tętniczego są bardzo ważne, dlatego lekarz w przypadku podejrzenia nadciśnienia tętniczego zaleca pacjentowi prowadzenie dzienniczka pomiarów ciśnienia. Ważna jest także technika wykonania pomiaru ciśnienia. Oprócz pomiarów domowych, lekarz na wizycie także dokonuje pomiaru ciśnienia tętniczego. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić 24-godzinny automatyczny pomiar ciśnienia tętniczego (holter).

Jakie zagrożenia wynikają z nadciśnienia tętniczego?

Nadciśnienie tętnicze na ogół przez długi czas nie powoduje dolegliwości (czasem może powodować objawy, które trudno pacjentowi powiązać z nadciśnieniem tętniczym, np. ból głowy, zaburzenia snu lub łatwe męczenie się), rozwija się skrycie i po latach prowadzi do niekorzystnych zmian w sercu (np. zawału lub niewydolności serca), mózgu (udaru mózgu), a także w naczyniach krwionośnych i nerkach. Uszkadzając niektóre narządy, podwyższone ciśnienie krwi zaburza ich funkcję, czyli prowadzi do rozwoju tzw. powikłań narządowych nadciśnienia tętniczego. Obecność powikłań (przerost mięśnia sercowego, pogorszenie wydolności nerek, rozwój zmian miażdżycowych) ocenia się, wykonując badania dodatkowe.

U zdecydowanej większości chorych leczenie polega na stosowaniu leków obniżających ciśnienie tętnicze. Zaleca się także modyfikację dotychczasowego stylu życia.

Demencja (otępienie) –  zespół objawów charakteryzujących się wyraźnym upośledzeniem funkcji poznawczych jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, zdolność wysławiania się, co staje się przyczyną zaburzonego funkcjonowania.

Definicja otępienia opiera się na trzech składowych:

• Obniżeniu sprawności intelektualnej w stosunku do poprzedniego poziomu.
• Upośledzeniu funkcjonowania chorego w otoczeniu.
• Upośledzeniu funkcji poznawczych, którym towarzyszy zwykle, a czasami je poprzedza, obniżenie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi, zachowaniem i motywacją.

Typowe objawy występujące w otępieniu:

• Upośledzenie pamięci krótkotrwałej (np. niemożność zapamiętania nowych informacji) i długotrwałej (np. niemożność zatrzymania informacji nabytych wcześniej).
• Upośledzenie myślenia abstrakcyjnego (np. trudności ze wskazaniem podobieństw, różnic, wyjaśnieniem znaczenia słów).
• Upośledzenie krytycznej oceny (np. oceny swego postępowania, planowania, działań, nieprzestrzeganie ogólnie obowiązujących zasad współżycia).
• Korowe zaburzenia poznawcze (afazja, apraksja, agnozja).
• Zmiany osobowości polegające głównie na zaostrzeniu cech osobowości przed chorobą (np. cech impulsywności, podejrzliwości, egocentryzmu itp.).

Upośledzenie pamięci jest wczesnym i najbardziej uderzającym objawem otępienia i ma charakter postępujący. Często spotykane są także zaburzenia zachowania jak depresja, zaburzenia snu, pobudzenie, agresja oraz objawy psychotyczne (urojenia i omamy).

Choroba może zaczynać się objawami trudnymi do zauważenia i nasilającymi się bardzo powoli. Osoba chora zaczyna zapominać podstawowych rzeczy, często związanych z wykonywanym zawodem lub też czynnościami dnia codziennego. Do zaburzeń pamięci dochodzą stopniowo zaburzenia związane z orientacją w przestrzeni i czasie (chory wielokrotnie dopytuje się o godzinę, dzień tygodnia), gubi się w miejscach do tej pory dobrze mu znanych. Można również zauważyć częste zmiany nastroju, zniechęcenie wobec ulubionych czynności i apatię. Na tym etapie chory ma pełną świadomość popełnianych błędów i zaburzeń pamięci. Usiłuje to jednak ukryć i minimalizować objawy. Zaburzenia pamięci nasilają się z czasem. Zmienia się również zachowanie chorego. Dochodzą zaburzenia mowy i koordynacji ruchów, co powoduje coraz większe trudności w wykonywaniu codziennych czynności.

Pierwsza faza choroby

• Pamięć – chory zapomina o umówionych terminach, spotkaniach. Zapomina imiona krewnych, nazwy ulic, przedmiotów. Ma kłopoty z liczeniem, rozmowy stają się coraz trudniejsze.
• Zachowanie chorego – nastroje są bardzo chwiejne. Drobne zdarzenia wprawiają go w złość, przestaje panować nad swoimi reakcjami. Zaczyna się izolować od rodziny i znajomych. Nie chce nigdzie wychodzić: ani na spacery, ani na spotkania. Stwarza swój własny świat, w którym żyje.
• Mowa – coraz trudniej choremu dobrać odpowiednie słowa, zapomina ich znaczenia. Zdania wypowiadane często nie mają logicznego związku ze sobą.
• Koordynacja ruchów – przebiega jeszcze całkiem dobrze. Chory potrafi się ubrać, wykonywać codzienne czynności, samodzielnie poruszać się po okolicy.
• Codzienne czynności – w wykonywaniu ich może przeszkadzać jedynie kłopot z pamięcią.

Druga faza choroby

• Pamięć – zaburzenia pamięci nasilają się. Coraz częściej chory zapomina o wydarzeniach lub czynnościach jakie miały miejsce przed chwilą, poprzedniego dnia. Doskonale jednak pamięta wydarzenia odległe, chociaż niewłaściwie umieszcza je w czasie.
• Zachowanie – jest często gwałtowne, trudne do przewidzenia i niewspółmierne do wywołujących je czynników (częstym zachowaniem jest oskarżanie o kradzież w przypadku niemożności znalezienia portfela, pieniędzy, ubrania). Coraz bardziej narasta w chorym lęk. Głośne dźwięki, migające światło wywołują ostre reakcje lękowe. W tym też okresie pojawia się chodzenie tam i z powrotem.
• Mowa – słownictwo ubożeje, chory odpowiada na pytania w sposób powolny (po dłuższej chwili, jakby zastanawiał się nad odpowiedzią), nie kończy rozpoczętych zdań.
• Koordynacja ruchów – ruchy stają się nieprecyzyjne. Coraz większe kłopoty sprawiają czynności codzienne (np. zapinanie guzików). Pojawiają się zaburzenia równowagi, co powoduje częste upadki. Chory zaczyna chodzić coraz wolniej. Mogą pojawić się również drżenia i przykurcze mięśni.
• Czynności codzienne – coraz trudniej je wykonać. Nie umie podejmować decyzji, dokonać wyboru. Bywa, że zaczyna zostawiać odkręcone kurki od gazu oraz krany.
• Naraża to na niebezpieczeństwo nie tylko chorego, ale i rodzinę. Chory musi przebywać pod stałą opieką przez całą dobę. Z zasięgu chorego należy usunąć wszelkie przedmioty, które mogłyby okazać się dla niego niebezpieczne (np. noże, widelce, nożyczki).

Trzecia faza choroby

• Pamięć – chory nie rozpoznaje już nikogo z rodziny (nawet najbliższych). Nie pamięta żadnych wydarzeń. Jedynie rozpoznaje osobę, która się nim opiekuje.
• Zachowanie – nastroje zmienne, trudne do przewidzenia.
• Mowa – niewyraźna, chory nie rozumie, co się do niego mówi. Powtarza słowa i krótkie sekwencje tylko sobie znane.
• Koordynacja ruchów – każda czynność sprawia mu kłopot. Nie umie siadać, wstawać, chodzić, jeść. Przestaje panować nad czynnościami fizjologicznymi.

Czynności codzienne – chory nie wykonuje już żadnych czynności. Cały czas spędza w łóżku. Należy dbać, aby nie pojawiły się odleżyny i infekcje dróg oddechowych.

Depresja to poważna choroba, która wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia, objawia się smutkiem, utratą zainteresowań i przyjemności, poczuciem winy, niską samooceną, zaburzeniami snu i apetytu, uczuciem zmęczenia i osłabieniem koncentracji. Depresja znacząco wpływa na jakość życia pacjentów i ich zdolność funkcjonowania w każdym obszarze życia, zarówno społecznym jak i zawodowym .

Z depresją zmaga się co trzeci polski senior. Osoby powyżej 65 roku życia, które cierpią na depresję, z reguły pozostają niezauważone. Na symptomy tej choroby rzadko reagują nawet ich bliscy. Brak zainteresowania ze strony otoczenia, poczucie odrzucenia, samotność pogłębiają chorobę. Mogą też zaostrzać przebieg innych schorzeń, na które cierpi osoba starsza.

Depresja u osób starszych ma nietypowe objawy

Jednym z pierwszych objawów, który zwraca uwagę bliskich jest właśnie utrata wagi, wówczas zaczyna się maraton od lekarza do lekarza, a mało kto myśli o tym, że to objaw depresji. Brak zainteresowania ze strony społeczeństwa i bliskich, poczucie odrzucenia i samotność pogłębiają stany depresyjne. Mogą one także zaostrzyć przebieg innych chorób,     z którymi borykają się osoby w wieku podeszłym. Nastrój depresyjny może zwiększyć znacznie ryzyko zachowań autodestrukcyjnych, a w tym również prób samobójczych.

Depresja starcza często mylona jest z demencją lub chorobą Alzheimera, ponieważ niejednokrotnie zwłaszcza na początku choroby objawy są podobne. Obserwujemy tak zwane zaburzenia poznawcze, które objawiają się problemami z pamięcią, skupianiem uwagi, organizacją dnia czy też problemami z rutynowymi czynnościami dnia, problemy ze snem, nietypowe objawy somatyczne, problemy z apetytem i zaburzenia pamięci czy uwagi mogą być sygnałami alarmowymi .

Depresja starcza – jakie są jej przyczyny?

Mówiąc o przyczynach depresji wieku starczego możemy podzielić je na dwie grupy. Są to przyczyny psychospołeczne i biologiczne.

Do przyczyn psychospołecznych zaliczamy:

• Niesprawność fizyczną będącą następstwem przebytej operacji lub nagłej choroby, czy nieuchronnej niepełnosprawności.
• Zmiany w życiu – przeprowadzka do domu opieki lub zamieszkanie z dziećmi.
• Utrata bliskiej osoby – śmierć współmałżonka.
• Złość wynikająca z postępujących i zauważalnych zmian wywołanych starzeniem się organizmu.

Przyczyny biologiczne depresji u osób starszych:

• Zmiany ilościowe w neuroprzekaźnikach.
• Choroby neurodegeneracyjne takie jak choroba Alzheimera, Parkinsona czy inne formy demencji.
• Zaburzenia wodno-elektrolitowe.

Objawy depresji u osób starszych nierzadko mylone są ze zwykłym spadkiem zdolności poznawczych oraz gorszą sprawnością fizyczną. Stąd też tak trudno jest lekarzom zakwalifikować te dolegliwości jako symptomy depresji u seniora.

Do objawów wskazujących na depresję starczą zaliczyć możemy:

• Zaburzenia nastroju — smutek, przygnębienie, niepokój, lęk.
• Zaburzenia snu — bezsenność, sypianie w ciągu dniu, bardzo wczesne budzenie się rano.
• Otępienie.
• Brak zainteresowań.
• Trudności z podejmowaniem decyzji.

Objawom tym towarzyszyć mogą mniej charakterystyczna symptomy, które często łączone są
z naturalnymi mechanizmami starzenia takimi jak:

• Spowolnienie psychoruchowe — wolne poruszanie się, osowiałość.
• Problemy z pamięcią i koncentracją.
• Bóle różnego pochodzenia — często odczytuje się je jako objawy rozwijających się chorób somatycznych np. reumatyzmu, problemów z układem krążenia, nerwowym lub pokarmowym.
• Drażliwość.
• Skłonność do narzekania i hipochondrii.

Leczenie depresji

Leczenie depresji starczej jest uzależnione przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby. W początkowym stadium depresji pomocne mogą okazać się różnego rodzaju aktywności, zaangażowanie w hobby, otoczenie swojego chorego opieką i poświęcenie mu czasu, a także rozmowa z psychologiem. Jeśli depresja u seniora jest bardziej zaawansowana wówczas niezbędne będzie wdrożenie farmakoterapii.

Senior ze zdiagnozowaną depresją powinien być objęty opieką specjalisty – psychiatry. Bez względu na stopień zaawansowania choroby, senior powinien czuć wsparcie bliskich mu osób oraz tego, że jest potrzebny. Istotne jest również to, że wdrożenie farmakoterapii powinno przebiegać ze wsparciem osoby bliskiej, by ta obserwowała kwestie związane z poprawą stanu, bądź też nie i alarmowała specjalistę. Czasem leczenie wymaga zmiany, a nawet kilku zmian, do momentu uzyskania skuteczności leczenia. Czasem te oczekiwane efekty nie przychodzą od razu, na działanie leków trzeba zaczekać, nawet do czterech tygodni, wówczas wsparcie jest nieodzowne, by osoba cierpiąc się nie poddała i nade wszystko kontynuowała leczenie.

Depresja i żywienie

Ważne, aby monitorować masę ciała – w przypadku depresji często obserwuje się brak apetytu, co w konsekwencji może prowadzić do chudnięcia. W efekcie niedożywienie jest często spotykane u osób chorujących na depresję. Niedobory żywieniowe mogą poważnie wpłynąć na funkcjonowanie organizmu m.in. zwiększając ryzyko infekcji, osłabiając mięśnie i pogarszając stan psychiczny. Dlatego ważny jest wybór zdrowej diety: bogatej w składniki odżywcze dzięki spożywaniu owoców, warzyw, pełnoziarnistych produktów oraz chudego mięsa i nabiału. Aktywność fizyczna, nawet minimalna, może poprawić apetyt i wspomóc utrzymanie prawidłowej masy ciała​.

Utrata masy ciała i niedożywienie negatywnie wpływają na stan pacjenta, dlatego mogą dodatkowo pogłębiać stan depresyjny i osłabiać organizm. Problemy, takie jak zmiana wrażliwości smakowej czy zapachu mogą sprawić, że jedzenie stanie się mniej przyjemne, co jeszcze bardziej utrudnia utrzymanie odpowiedniego poziomu odżywienia​​. Ważne jest, by nie ignorować tych sygnałów i szukać profesjonalnej pomocy medycznej. U osób, które z rożnych przyczyn nie są w stanie dostarczyć odpowiednich ilości składników odżywczych wyłącznie za pomocą tradycyjnej diety wskazane jest żywienie medyczne​.

Jeżeli Ciebie lub Twoich bliskich dotyczy utrata masy ciała lub niedożywienie w kontekście depresji, nie bagatelizuj tych problemów. Skonsultuj się z lekarzem lub dietetykiem, który pomoże opracować odpowiedni plan żywieniowy. Pamiętaj, że odpowiednie odżywianie to nie tylko kwestia fizyczna, ale również istotny element wspierający zdrowie psychiczne.

Opieka nad seniorem z depresją

Opieka nad osobą starszą jest bardzo odpowiedzialnym i niezwykle ważnym zajęciem. Niejednokrotnie opiekun ma do czynienia z osobą starszą, u której została zdiagnozowana depresja starcza lub u której podejrzewa się tę chorobę. Depresja u osób starszych nie jest łatwa do zdiagnozowania ze względu na to, że dolegliwości jakie towarzyszą seniorowi często kojarzone są z innymi chorobami wieku starczego. Jako Opiekun będący na co dzień ze swoim podopiecznym możesz bardzo wcześnie zauważyć niepokojące objawy i skutecznie zapobiegać rozwijaniu się depresji poprzez stworzenie przyjaznej relacji z Seniorem, motywowanie go do różnego rodzaju aktywności, angażowanie w codzienne czynności domowe na miarę jego sił czy też poprzez zwykłą rozmowę.

W zaawansowanym stadium choroby senior może stać się obojętny, mieć poczucie braku sensu życia, nie chcieć wykonywać czynności higienicznych, a także stracić apetyt. Rolą opiekuna będzie zachęcanie bliskiego do dbania o siebie, wsparcie przy kąpielach i ubieraniu się. Należy zadbać o higienę osobistą oraz o odpowiednią i zbilansowaną dietę bogatą w witaminy i składniki odżywcze. Opiekun powinien zachęcać seniora do jedzenia, towarzyszyć mu podczas spożywania posiłków i proponować wspólne ich przyrządzanie. Są to bardzo ważne aspekty dotyczące tego jak pomóc osobie starszej w depresji.

Wyróżniamy dwa rodzaje udarów mózgu.

1. Pierwszy to udar niedokrwienny, występujący w 80% przypadków, spowodowany zablokowaniem naczynia krwionośnego przez zakrzep albo zator.
2. Jeśli natomiast w mózgu pęknie naczynie i dojdzie do krwotoku, mamy do czynienia z udarem krwotocznym, czyli wylewem, którego najczęstszą przyczyną jest nadciśnienie. Gdy krew przepływa przez mózg w nieprawidłowy sposób, nie może dostarczyć mu odpowiedniej ilości tlenu. Może dojść wtedy do poważnego uszkodzenia mózgu. Ryzyko udaru wzrasta z wiekiem.

Udar może prowadzić do:

• śpiączki, a czasem nawet śmierci,
• ponownego udaru – ryzyko nawrotu wynosi 10-12% w ciągu pierwszego roku i 5-8% w każdym następnym, w sumie 40-50% w ciągu 5 lat. Rozpoznanie oraz pierwsza pomoc w dalszej części poradnika,
• porażenia lub niedowładu w obrębie nerwu czaszkowego: twarzowego (zaburzenia mowy, połykania, opadnięty kącik ust, wyciekająca ślina), wzrokowego (podwójne i/lub połowicze widzenie), okoruchowego (zaburzenia ruchów gałek ocznych, ruchu powiek), przedsionkowo-ślimakowego (zaburzenia słuchu, równowagi). Zmiany mają charakter połowiczy (dotyczą jednej strony ciała)
• niedowładu (zmniejszenie zakresu ruchu lub osłabienie jego siły) lub porażenie (plegia, całkowita niemożność wykonywania ruchu) kończyny. Porażenie jest połowicze, tzn. dotyczy połowy ciała po stronie przeciwnej do uszkodzenia mózgu. Może dotyczyć jednej (hemiplegia) lub 2 (paraplegia) kończyn, które zajęte są w różnym stopniu. Niedowład może mieć charakter czuciowy i/lub ruchowy, najczęściej spastyczny,
• afazji – zaburzenia mowy,
• nietrzymania moczu, stolca
• zaburzeń równowagi, zaburzeń koordynacji ruchów, chód marynarski – na szerokiej podstawie, chwianie się,
• zaburzeń wegetatywnych (zaburzenia oddechu, pracy serca, snu i czuwania, wahania ciśnienia tętniczego, zaburzenia termoregulacji)
• zaburzeń pamięci,
• zaburzeń połykania
• zespołu zaniedbywania – niedostrzeganie osób, przedmiotów i części własnego ciała znajdujących się po stronie przeciwnej od udaru,
• zespołu odpychania – zaburzenie postrzegania ułożenia ciała w przestrzeni. Pacjent odpycha się w kierunku strony porażonej, co istotnie zwiększa ryzyko upadku.
• depresji i stanów depresyjnych,
• padaczki poudarowej.

Opieka poszpitalna w domu

Bardzo ważne jest przygotowanie wszystkich członków rodziny osoby po przebytym udarze do nowej sytuacji domowej.

Ważnym zadaniem opiekuna jest edukowanie pacjenta i jego rodziny, w jaki sposób odzyskać pewność siebie i pokonać niepełnosprawność. Osoba uwięziona w łóżku po udarze wymaga znacznie większego zakresu działań opiekuńczych niż osoba, która jest w stanie poruszać się samodzielnie i samemu dbać o większość swoich potrzeb.

Osoby przykute do łóżka muszą mieć wdrożone leczenie przeciwodleżynowe. Polega ono na codziennej pielęgnacji skóry i nawilżaniu skóry chorego. Może on potrzebować częstej zmiany pozycji ciała w łóżku – zwykle co 1-2 godziny, a w niektórych przypadkach nawet częściej. Pacjent powinien mieć zmienianą pozycję z boku na bok, na wznak lub na plecy. Opiekun może również często zmieniać położenie łóżka: raz ustawiać je wyżej, raz niżej, raz oparcie nachylać bardziej do przodu, a potem z kolei bardziej do tyłu. Jeśli u pacjenta występują już odleżyny, należy stosować preparaty przeciwodleżynowe, które są dostępne w większości aptek bez recepty.

Ważne jest, aby codziennie utrzymywać ciało pacjenta w czystości. Przynosi to choremu pozostającemu na stałe w łóżku ulgę. Należy również dbać o higienę jamy ustnej rano i wieczorem, oraz po każdym posiłku. Jeśli pacjent korzysta z wkładek, ich zmiana również wchodzi w zakres obowiązków opiekuna.

Opieka nad osobą po udarze mózgu polega również na zapewnieniu choremu diety bogatej w białko i składniki odżywcze. Jeśli podopieczny cierpi na zaburzenia połykania, opiekun powinien przygotować odpowiednio dopracowane, lekko gęste i ciepłe, ale nie gorące potrawy. Chory może potrzebować spożywać posiłki w małych ilościach, 5-6 razy dziennie. Opiekunowie podczas karmienia powinni być uważni i upewnić się, że pacjent nie dławi się podczas jedzenia. Jeśli pacjent ma trudności z połykaniem, lekarz może zalecić karmienie przez sondę dojelitową. Opiekun jest również odpowiedzialny za właściwe nawodnienie pacjenta, szczególnie gdy komunikacja z nim jest utrudniona. Przeciętna osoba powinna przyjąć około 2 litry płynów każdego dnia.

Jak ułatwić picie osobie po udarze?

Jeśli pacjent krztusi się pijąc wodę i nie jest w stanie przyjmować płynów, opiekun może chcieć je zagęścić np. galaretką lub budyniem. Płyny można również podawać przez słomkę, jeśli pacjent jest w stanie ją używać. Gdy tylko chory będzie mógł jeść, opiekun powinien zachęcić go do żucia żywności po stronie dotkniętej udarem, aby zapobiec pojawieniu się spastyczności.

Należy pamiętać, że nieruchoma osoba jest również podatna na zapalenie płuc, dlatego opiekun powinien oklepywać pacjenta 2 razy dziennie, aby stymulować krążenie i umożliwić odkrztuszanie pojawiającej się wydzieliny. Jeśli pacjent ma problemy z oddychaniem z powodu udaru, opiekun powinien pokazać, jak należy oddychać poprzez proste ćwiczenia. Głęboki wdech, przytrzymanie powietrza przez 2-3 sekundy, a następnie powolne wypuszczenie powietrza. Ruch oddechowy powinien imitować działanie „dmuchania na materac”. Umożliwi to pacjentowi aktywację pęcherzyków płucnych i zapobieganie chorobom układu oddechowego. Rozbierając pacjenta, opiekunowie powinni zawsze najpierw zdjąć koszulę, zaczynając od rękawa zdrowej strony. Przy zdrowej stronie opiekun będzie miał więcej pola manewru. Potem można zdejmować drugi rękaw, po stronie ręki dotkniętej przez udar.

Z kolei natomiast opatrując pacjenta, opiekunowie powinni zacząć od ramienia po stronie dotkniętej chorobą. Dzięki temu chory nie będzie niepotrzebnie dodatkowo cierpiał i nie będzie żadnych gwałtownych ruchów po stronie dotkniętej udarem

Rehabilitacja osoby po udarze

Utrata niektórych funkcji ciała spowodowana udarem jest nieprzyjemnym i trudnym do opanowania uczuciem. Doświadczony opiekun może pomóc osobie poradzić sobie z codziennymi czynnościami. Pomoże to poprawić rehabilitację pacjenta, a z pewnością wywołać uśmiech na jego twarzy. Według terapeutów to właśnie uśmiech na twarzy, pomimo przebytego udaru, ułatwia rehabilitację.

Osoby po udarze wymagają ciągłej rehabilitacji. Niektóre procedury i czynności związane z opieką są oczywiście uniwersalne i mogą być wykonywane przez opiekuna w domu. Opieka nad osobą po udarze mózgu obejmuje zarówno ćwiczenia fizyczne i umysłowe, które pomogą pacjentowi szybciej dojść do siebie.

Zalecane ćwiczenia ruchowe po udarze – uniwersalne:

• Delikatnie zginanie głowy i stawów
• Skręcanie kończyn w stawach
• Rozciąganie kończyn
• Prostowanie i gięcie
• Delikatne ruchy obrotowe stawów
• Zmiana pozycji ciała
• Siedzenie na łóżku z opuszczonymi nogami

Pierwsze kroki należy zawsze podejmować w obecności fizjoterapeuty.

Problemy po udarze z mówieniem i pisaniem

Wielu pacjentów po udarze ma problemy z mówieniem i rozumieniem innych ludzi. Jest to spowodowane uszkodzeniem mózgu podczas udaru. Członkowie rodziny i opiekun chorego muszą pomóc mu w komunikacji. Jednym z rozwiązań ułatwiających komunikację jest przygotowanie stołu z literami, na które chory może wskazywać, a inni mogą odczytać. Litery można również wykorzystywać aby pacjent je literował.

Pisanie zdrową ręką też może pomóc, nawet jeśli początkowo pismo nie jest czytelne. Zwykle pisanie nie wydaje się problemem, natomiast dla osób po udarze może to być spore wyzwanie, które jednocześnie pomaga stymulować mózg. Wymaga ono koordynacji ręka-oko i prawidłowej funkcji motorycznej, często traconej u pacjentów po udarze. Zachęcanie osoby do nauczenia się korzystania ze zdrowej strony ciała może być bardzo ważne w przywracaniu jej prawidłowych funkcji motorycznych. Opieka nad osobą po udarze mózgu wymaga pamiętania o tym, by zachęcać pacjenta do podjęcia wysiłku i spróbowania sił w zajęciach stymulujących mózg. I tak, krzyżówki, szarady, łamigłówki, rebusy czy wszelkie zabawy słowne są bardzo wskazane. Logopeda może również pomóc w uczenia pacjenta wydobywania dźwięków, sylab, a wreszcie słów.

Choroba Parkinsona jest jedną z częstszych chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego. Dotyka zwykle ludzi po 50. lub 60. roku życia, a częstotliwość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem. Zmiany polegają na postępującym ubytku komórek nerwowych istoty czarnej mózgowia. Prowadzi to do narastającej niesprawności. W największym stopniu upośledzone są czynności precyzyjne – choremu coraz większą trudność sprawia np. pisanie, zapinanie guzików, utrzymanie sztućców i spożywanie posiłków. Stosowane jest leczenie objawowe (np. preparaty L-DOPY), które pozwala skutecznie kontrolować objawy choroby i przez dłuższy czas umożliwia choremu zachowanie sprawności ruchowej i lepsze funkcjonowanie w życiu codziennym.

Objawy choroby Parkinsona to:

• sztywność i wzmożone napięcie mięśniowe (charakterystyczna przygarbiona i po-chylona do przodu sylwetka, z niewielkim ugięciem kończyn, skłonność do upadków),
• drżenie spoczynkowe (wykonywany kciukiem i palcem wskazującym ruch „kręcenia pigułki”, nasilenie drżenia pod wpływem emocji, zanikanie – podczas wykonywania ruchów dowolnych oraz snu)

 

• zaburzenia stabilności postawy ciała,
• spowolnienie ruchowe (maskowata twarz, chód drobnymi kroczkami, trudności w rozpoczęciu czynności zależnych od naszej woli, np. wstanie z krzesła),
• zaburzenia mowy (mowa monotonna, ściszona, niewyraźna),
• objawy wegetatywne (łojotok twarzy, ślinotok, potliwość, zaparcia, zaburzenia kontroli czynności fizjologicznych, np. nietrzymanie moczu),
• zaburzenia funkcji poznawczych (pogorszenie pamięci, spowolnienie myślenia, ograniczenie spontaniczności w myśleniu i działaniu),
• objawy psychiatryczne (niestabilność nastroju, apatia).Stosowane jest leczenie objawowe (np. preparaty L-DOPY), które pozwala skutecznie kontrolować objawy choroby i przez dłuższy czas umożliwia choremu zachowanie sprawności ruchowej i lepsze funkcjonowanie w życiu codziennym.Choroba Parkinsona – opieka nad chorym

Diagnoza choroby Parkinsona często jest wstrząsem dla chorego i jego rodziny. Pacjenci i ich bliscy boją się niedołęstwa, do którego prowadzi. Niezwykle ważna w leczeniu tego schorzenia jest nie tylko farmakologia, która jedynie spowalnia postęp choroby, ale także prawidłowa opieka nad chorym ze strony rodziny czy opiekuna. Pacjent zwłaszcza w późniejszym stadium choroby wymaga całodobowej opieki.

Choroba ta dotyka nie tylko samego chorego, ale i jego bliskich, którzy często potrzebują psychoterapii. W wielu przypadkach rodzina nie może poradzić sobie sama z opieką nad pacjentem z chorobą Parkinsona i potrzebuje wsparcia w postaci opiekuna. Często także sytuacja rodzinna wymaga umieszczenia chorego w ośrodku, w którym otrzyma profesjonalną opiekę. Dzieje się tak dlatego, że opieki tego typu nie da się połączyć z pracą. W takim przypadku dobrym rozwiązaniem jest zatrudnienie opiekuna.

Prawidłowa opieka nad chorym, organizowanie mu zajęć, ćwiczenie z nim czy w końcu odpowiednie przygotowanie domu pacjenta są niezmiernie ważne, ale zawsze należy pamiętać, że najistotniejsze jest pozytywne nastawienie rodziny, opiekuna oraz samego chorego. Okazywanie podopiecznemu wsparcia emocjonalnego czy zwykły uśmiech są często ważniejsze niż inne aspekty opieki.
Jedną z najważniejszych kwestii są ćwiczenia, które powinno się wykonywać przy drżeniu spoczynkowym. Tego typu ćwiczenia pozwalają na pozbycie się tego uciążliwego objawu na czas ich trwania. Oczywiście ich rodzaj i intensywność powinny być dostosowane do potrzeb konkretnego chorego i możliwości fizycznych oraz psychicznych. Jeśli chory nie porusza się samodzielnie, niektóre ćwiczenia może wykonywać w łóżku. Chory powinien wykonywać ćwiczenia regularnie oraz spacerować, jeśli oczywiście jest w stanie.

Choremu należy także organizować różne zajęcia, w tym te zręcznościowe i logiczne. Mogą to być zajęcia domowe, czyli np. porządki oraz zakupy, gry, wspólne czytanie czy oglądanie programów telewizyjnych, a także słuchanie muzyki, która kojąco wpływa na wielu chorych. Bardzo ważne jest to, by nie wyręczać chorego we wszystkich domowych obowiązkach – jeśli wykonuje je bez problemów i z ochotą, to nie powinno się mu tego zabraniać. Poza tym dzięki temu, że coś robi, czuje się potrzebny i bardziej samodzielny. Wszelkie aktywności domowe to także ćwiczenia fizyczne.
Oprócz ćwiczeń fizycznych należy wykonywać z chorym ćwiczenia pamięci, które są pomocne w amnezji dotykającej chorego. Pacjent zapomina imiona, nazwy przedmiotów i inne rzeczy, dlatego warto jak najczęściej przywoływać wspomnienia. Pomocne mogą być także gry logiczne takie jak szachy oraz obsługa komputera.

Istotne jest również ćwiczenie mowy, gdyż z czasem staje się ona mniej zrozumiała, a nawet bełkotliwa. Dobrym sposobem jest czytanie i opowiadanie choremu oraz wspólne powtarzanie wyrazów, a także zwykła rozmowa.

Choremu na Parkinsona należy zapewnić odpowiednią ilość spokojnego snu i odpoczynku. Bezsenność czy inne problemy ze snem powodują, że chory jest zmęczony i drażliwy.

Jeśli chory na chorobę Parkinsona mieszka w domu, a nie w ośrodku, to trzeba go odpowiednio przystosować do jego potrzeb. Najważniejsze jest to, by nie miał utrudnionego swobodnego poruszania się po pomieszczeniach. Chodzi to o usunięcie wszelkich przeszkód takich jak dywany, chodniki, wystające elementy, wysokie progi itp. Jeśli podłogi są stosunkowo śliskie, to chory powinien chodzić w podgumowanych pantoflach. Oczywiście bardzo ważne jest odpowiednie wyposażenie kluczowych pomieszczeń, czyli łazienki, toalety i kuchni.
W łazience wanna/brodzik powinny znajdować się nisko, by wejście do nich nie stanowiło problemu. Poza tym konieczne jest umieszczenie w środku maty antypoślizgowej oraz uchwytów ułatwiających korzystanie i zabezpieczających przed upadkiem. Takie uchwyty powinny znajdować się także w toalecie i wszędzie tam, gdzie są potrzebne. Dostęp do rzeczy, z których chory korzysta powinien być łatwy. Nie powinno się ich umieszczać w wysokich szafkach. Wszystkie pomieszczenia powinny być dobrze oświetlone, także w nocy.

Osoba chora powinna mieć także dostęp do tzw. pomocy ortopedycznych, czyli laski, kuli i balkonika, które ułatwiają poruszanie się.

Opieka w domu nie jest łatwa, ale jeśli dom czy mieszkanie będą odpowiednio przystosowane, to chory będzie czuł się i poruszał lepiej.

Choroby nowotworowe u seniorów rozwijają się zazwyczaj wolniej, ale są tak samo groźne. Poza tym, im jesteśmy starsi, tym większe zagrożenie chorobami nowotworowymi. Według statystyk medycznych osoby powyżej 65. roku życia stanowią ok. 60% chorych na nowotwory w Europie oraz w Ameryce Północnej, a w czasie najbliższych 30 lat liczba ta najprawdopodobniej wzrośnie o 10%.

Choroby nowotworowe u seniorów są częściej diagnozowane niż w młodszej populacji – statystyki są nieubłagane – ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową gwałtownie wzrasta po 65. roku życia. U osób w wieku 70-75 lat nowotwory rozpoznaje się 100 razy częściej niż u osób dwudziestoletnich. Choroby nowotworowe u seniorów rozwijają się wolniej niż u osób młodych, ale nie oznacza to, że są mniej groźne. Większość chorób nowotworowych rozwija się przez kilka lub kilkanaście lat nie dając żadnych objawów. Ale problemem jest i to, że złe samopoczucie pojawiające się u seniora często jest kojarzone z chorobami przewlekłymi, na które cierpi. Poza tym, chociaż większość lekarzy wie, że podeszły wiek sprzyja tej grupie chorób, starszym pacjentom nazbyt często odmawia się skierowań na badania przesiewowe np. cytologię. Zdarza się to kobietom, które w przeszłości miały usuniętą macicę.

Najczęstsze nowotwory u seniorów

Do najczęściej rozpoznawanych u seniorów nowotworów należą:

1. Rak płuca– ok. 30% chorych stanowią osoby powyżej 60. roku życia, najczęściej rozpoznawany w wieku 60-70 lat
2. Rak sutka u kobiet– wzrost zachorowań po 50. roku życia, czterokrotnie częściej rozpoznawany w wieku 60-79 lat
3. Rak żołądka, rak trzustki, rak jelit (głównie jelita grubego) – gwałtowny wzrost zachorowań po 80. roku życia
4. Rak gruczołu krokowego– stwierdzany u co czwartego mężczyzny po 70. roku życia
5. Rak nerki, rak pęcherza moczowego– wzrost zachorowań po 60. roku życia, częściej u mężczyzn
6. Rak narządów rodnych u kobiet (rak macicy, rak jajników, rak sromu) – wzrost zachorowań po 50. roku życia
7. Szpiczak mnogi(plasmocytoma) najczęściej rozpoznawalny po 50 roku życia
8. Przewlekła białaczka limfocytowa– rozwija się zazwyczaj u osób po 60. roku życia

U seniorów znacznie częściej występują też nowotwory skóry, z wyjątkiem czerniaka.

Nowotwory u seniorów – objawy

Objawy kliniczne chorób nowotworowych u seniorów, podobnie jak innych schorzeń, nie różnią się od tych występujących u osób młodszych, inna jednak jest ich ekspresja. Często przebieg dolegliwości jest „niepełnoobrazowy”, zwłaszcza gdy występuje wielochorobowość i polipragmazja, powodując wzajemne nakładanie się objawów.

Charakterystyczną cechą w wieku podeszłym jest występowanie niewydolności mózgowej, jako jednej z pierwszych reakcji toczących się stanów chorobowych.

Jeżeli u starszej osoby dostrzegamy zmiany w postaci zaburzeń zachowania czy „zmiany charakteru”, zaburzenia urojeniowe, problemy z pamięcią czy zaburzenia emocjonalne (np. obniżenie nastroju, spadek aktywności), to należy wykluczyć chorobę somatyczną.

Objawem, który może, ale nie musi być objawem choroby jest nieplanowane chudnięcie. Może być ono procesem fizjologicznym i mieć związek np. z przebudową mięśni, czyli zmniejszeniem się ilości włókien mięśniowych na rzecz tkanki tłuszczowej.

Profilaktyka nowotworów – jak uniknąć raka

W profilaktyce raka duże znaczenie ma zdrowe odżywianie i właściwy tryb życia. Właściwa dieta, aktywność fizyczna, ograniczenie alkoholu i rzucenie palenia pomogą ci uniknąć chorób nowotworowych. Koniecznie korzystaj z badań profilaktycznych – wczesne wykrycie raka zwiększa szanse na wyleczenie

Jak uniknąć zachorowania na nowotwory i inne choroby cywilizacyjne

1. Ruszaj się – wystarczy codzienny półgodzinny spacer szybkim krokiem.
2.  Unikaj życia w przewlekłym stresie, nie bierz udziału w „wyścigu szczurów”.
3.  Nie pal.
4.  Ogranicz alkohol.
5.  Trzymaj wagę:
   – stosuj na co dzień dietę śródziemnomorską
   – ogranicz do niezbędnego minimum spożywanie tłuszczów i słodyczy
   – jedz więcej ryb, owoców i warzyw
   – ogranicz spożywanie mięsa (szczególnie czerwonego mięsa) do kilku razy w tygodniu
   – jedz mniej produktów konserwowanych
   – żywność przechowuj w lodówce zgodnie z terminem przydatności do spożycia.

1. Opalaj się z umiarem, stosuj kremy z filtrami, nie korzystaj z solarium.
2.  Zaszczep się przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby (żółtaczka!).
3.   Chroń się przed przenoszeniem wirusów i bakterii chorobotwórczych.
4.  Staraj się wyleczyć wszystkie stany zapalne w organizmie.
5.  Jeśli w twojej rodzinie występowały nowotwory, przebadaj się w poradni genetycznej.

Profilaktyka raka: badania

Przy każdej wizycie proś swego lekarza o dokładne zbadanie piersi, jąder  per rectum oraz o skierowanie na proste badania dodatkowe:

• morfologię krwi, OB, rozszerzone badania biochemiczne
• zdjęcia rtg klatki piersiowej (koniecznie w dwóch projekcjach: PA + boczne)
• USG jamy brzusznej
• marker PSA u zdrowych mężczyzn powyżej 50. roku życia co 1-2 lata
• test na krew utajoną w kale po 50. roku życia co 1-2 lata
• badanie ginekologiczne – raz w roku.

Wykaż czujność onkologiczną

Korzystaj z bezpłatnych przesiewowych badań profilaktycznych:

• cytologia – u kobiet w wieku 25-59 lat, co 3 lata
• mammmografia – u kobiet w wieku 50-69 lat, co 2 lata
• kolonoskopia – wszyscy w wieku 50-65 lat, co 10 lat, oraz osoby w wieku 40-65 lat bez objawów raka jelita grubego, które miały w rodzinie przynajmniej jednego krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) z rakiem jelita grubego

Objawy choroby nowotworowej

• powoli powiększające się węzły chłonne
• białawe zabarwienia i zgrubienie błony śluzowej, małe, niebolesne owrzodzenia na wargach i języku
• chrypa, trudności w połykaniu
• kaszel, krwiste odksztuszanie
• ucisk, brak łaknienia, mięsowstręt, chudnięcie
• biegunka, zaparcia, częste parcie na stolec
• powiększające się znamiona na skórze
• krwisty śluz, krew w kale
• nieregularne krwawienia, krwiste upławy
• krwisty mocz, nieżyt pęcherza
• częste parcie na pęcherz
• stwardnienie, guzek

Jakie są przyczyny zwyrodnienia stawów?

Zwyrodnienie stawów występuje głównie u osób starszych, ale młodsze osoby również są narażone na to schorzenie, szczególnie te z określonymi czynnikami ryzyka. Zrozumienie przyczyn zwyrodnienia stawów jest kluczowe dla zapobiegania i leczenia tej choroby.

Wiek to jeden z głównych czynników ryzyka zwyrodnienia stawów. Z upływem lat chrząstka stawowa traci swoje właściwości  w tym elastyczność co sprawia, że jest bardziej podatna na uszkodzenia. Zmniejsza się również produkcja płynu stawowego, co  prowadząc do dysfunkcji stawu. Nadmierna masa ciała wywiera dodatkowe obciążenie na stawy, szczególnie na biodra i kolana, które muszą nieść ciężar ciała. Długotrwałe obciążenie może przyspieszać mechaniczne uszkodzenie chrząstki stawowej, prowadząc do zwyrodnienia.

Czynniki genetyczne odgrywają istotną rolę w predyspozycjach do rozwoju zwyrodnienia stawów. Osoby, które mają rodzinne przypadki choroby zwyrodnieniowej stawów, są bardziej narażone na jej rozwój.  Również urazy takie jak złamania, skręcenia czy poważne kontuzje sportowe mogą prowadzić do bezpośrednich uszkodzeń chrząstki stawowej lub zmian w mechanice stawu, co z czasem może prowadzić do wtórnego zwyrodnienia. Choroby takie jak cukrzyca i inne zaburzenia metaboliczne  mogą wpływać na stan stawów poprzez mechanizmy zapalne i uszkadzające.

Osoby wykonujące zawody wymagające ciężkiej pracy fizycznej, długotrwałego stania lub przyjmowania pozycji wymuszonych , jak budowlańcy czy sprzedawcy, są narażone na większe ryzyko wystąpienia zwyrodnienia stawów. Powtarzające się ruchy i długotrwałe obciążenie stawów mogą przyspieszać ich zużycie.

Zwyrodnienie stawów  – objawy

Zwyrodnienie stawów jest chorobą postępującą, która może wpływać na różne stawy w organizmie człowieka  najczęściej jednak dotyka stawów kolanowych, biodrowych stawów rąk, kręgosłupa oraz stóp. . Objawy zwyrodnienia stawów rozwijają się powoli i z czasem nasilają.

Główne objawy, na które warto zwrócić uwagę:

• ból stawów – ból jest najczęstszym objawem zwyrodnienia stawów i zwykle jest pierwszym zauważalnym sygnałem problemu. Może być odczuwany podczas ruchu stawu lub po dłuższym okresie bezczynności. Ból zwykle nasila się w trakcie aktywności fizycznej, a łagodnieje podczas odpoczynku. Może on jednak powrócić w nocy lub podczas zmiany pogody.
• sztywność stawów – sztywność, zwłaszcza po przebudzeniu lub po długim okresie siedzenia, jest kolejnym charakterystycznym objawem zwyrodnienia stawów. Zazwyczaj trwa krótko, około 30 minut, ale może być szczególnie dokuczliwa, ograniczając poranne czynności.
• ograniczenie zakresu ruchomości w stawach – osoby cierpiące na zwyrodnienie stawów często zauważają, że ich zdolność do poruszania stawem jest ograniczona. Może być trudno lub niemożliwe osiągnięcie pełnego zakresu ruchu stawu, co wpływa na codzienne funkcjonowanie, takie jak schylanie się, chodzenie po schodach czy otwieranie słoików.
• trzeszczenie w stawach – znane jako krepitacje, te dźwięki mogą towarzyszyć ruchom w dotkniętym stawie. Mogą być spowodowane tarciem różnych struktur anatomicznych w stawach lub okołostawowo
• zniekształcenie obrysu stawu – zaawansowane zwyrodnienie stawów może prowadzić do widocznych zmian w kształcie i konturze stawów. Stawy mogą wydawać się większe lub  zniekształcone

Diagnostyka chorób zwyrodnieniowych stawów

Prawidłowa diagnoza chorób zwyrodnieniowych stawów jest kluczowa dla ich skutecznego leczenia  Proces diagnostyczny opiera się na i wywiadzie lekarskim  badaniu fizykalnego oraz badaniach dodatkowych , w tym  obrazowych.

Pierwszym krokiem w diagnozie chorób zwyrodnieniowych stawów jest szczegółowy wywiad medyczny. Lekarz zapyta o objawy, ich nasilenie, czas trwania oraz wpływ na codzienne życie pacjenta. Ważne jest również ustalenie historii medycznej pacjenta, w tym wcześniejszych urazów, operacji oraz występowania podobnych objawów w rodzinie. Informacje te pomagają lekarzowi zrozumieć kontekst choroby oraz wykluczyć inne możliwe przyczyny objawów. Podczas badania fizykalnego lekarz oceni zakres ruchu stawu, nasilenie bólu przy różnych ruchach, obecność obrzęku czy zniekształceń. Lekarz może także poszukiwać oznak krepitacji (chrupania) w stawie, co jest charakterystyczne dla zwyrodnienia chrząstki stawowej. Badanie to pozwala na ocenę stopnia uszkodzenia stawu oraz wpływu choroby na funkcjonowanie pacjenta.

Badania obrazowe odgrywają kluczową rolę w potwierdzaniu diagnozy zwyrodnienia stawów oraz w ocenie jego zaawansowania.

Najczęściej wykorzystywane metody to:

• Badanie rentgenowskie – jest podstawowym badaniem w diagnozowaniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Na zdjęciach RTG  można zobaczyć zwężenie  przestrzeni stawowej, obecność osteofitów (wyrośli  kostnych), geod kostnych (ubytków tkanki kostnej okołostawowej)  Rentgen jest pomocny w ocenie stopnia zaawansowania choroby
• rezonans magnetyczny (MRI) – MRI jest bardziej szczegółowym badaniem, które pozwala na ocenę zarówno kości, jak i miękkich tkanek, w tym chrząstki, więzadeł i mięśni. Jest szczególnie przydatne w diagnostyce wczesnych stadiów zwyrodnienia, kiedy zmiany nie są jeszcze widoczne na zdjęciach rentgenowskich
• tomografia komputerowa (CT) – choć rzadziej stosowana w diagnozowaniu choroby, może być przydatna w określonych przypadkach, na przykład w ocenie złożonych urazów stawów.
• Badanie sonograficzne – usg stawów – obrazuje tkanki miękkie, chrząstkę stawową, obecność ewentualnego płynu w obrębu stawu, zwapnień okołostawowych. Jest to metoda tania, ogólnie dostępna, uzupełniająca.

Jakie są metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów?

Leczenie zwyrodnienia stawów wymaga kompleksowego podejścia, które może obejmować modyfikację stylu życia, farmakoterapię, rehabilitację, interwencje chirurgiczne.  Cel leczenia to nie tylko łagodzenie bólu, ale również poprawa funkcji stawów i jakości życia pacjenta.

Leki są  stosowane w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego związanego z zwyrodnieniem stawów oraz ochrony chrząstki stawowej Do najczęściej przepisywanych należą leki przeciwbólowe, niesterydowe leki przeciwzapalne, leki chondroprotekcyjne.

Również proste zmiany w codziennych nawykach mogą pomóc radzić sobie z objawami zwyrodnienia stawów:

• utrzymanie prawidłowej masy ciała – zmniejszenie masy ciała może znacząco obniżyć obciążenie stawów, szczególnie w stawach nośnych, takich jak biodra i kolana
• dieta – dieta bogata w przeciwzapalne składniki, takie jak omega-3, warzywa, owoce i całe ziarna, może pomóc zmniejszyć objawy
• unikanie czynności obciążających stawy- ograniczenie działań, które nadmiernie obciążają stawy, może pomóc w redukcji bólu.

W przypadkach zaawansowanego zwyrodnienia stawów, kiedy inne metody leczenia okazują się nieskuteczne, może być konieczna operacja. Artroskopia to minimalnie inwazyjna procedura diagnostyczno-lecznicza, podczas której można usunąć uszkodzone tkanki, przerośniętą maziówkę, wykonać tzw. mikrozłamania przyspieszające gojenie, przeprowadzić przeszczep chrząstki stawowej wyhodowanej w laboratorium, podać czynniki wzrostu do stawu.  Osteotomia to zmiana ustawienia kości w celu zmniejszenia obciążenia uszkodzonej części stawu. Artroplastyka, znana również jako wymiana stawu, polega na zastąpieniu uszkodzonego stawu sztucznym implantem.

Podsumowując, zwyrodnienie stawów to choroba, która może znacząco wpływać na komfort  życia, jednak dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym, leczeniu i rehabilitacji, pacjenci mogą znaleźć ulgę w objawach i poprawić swoją ruchomość. Kluczem jest wczesna diagnoza i zastosowanie odpowiedniego planu leczenia, dostosowanego do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta.

Wczesna diagnostyka, szybkie podjęcie wielokierunkowego postępowania, leczenia i rehabilitacji może znacząco poprawić jakość życia Pacjenta oraz zapobiegać dalszemu rozwojowi choroby zwyrodnieniowej stawów.

Osteoporoza to choroba, która obniża wytrzymałość kości i w konsekwencji zwiększa ich łamliwość (może je spowodować nawet błahy upadek czy potknięcie). Ujmując to bardziej obrazowo wskutek ubytku masy kostnej i zmian w jej architekturze kości zaczynają przypominać gąbkę.

Osteoporoza jest chorobą, której częstość występowania wzrasta z wiekiem. Najbardziej narażone na nią są osoby po 70. roku życia. Złamania spowodowane osteoporozą niosą ze sobą znaczne ryzyko. Z powodu powikłań aż 20 proc. chorych ze złamaniami kości udowej umiera w ciągu sześciu miesięcy po złamaniu, a ponad 50 proc. w ciągu następnego roku.

Stan kości pogarszają:

• zła dieta w dzieciństwie i młodości, a w szczególności: niewystarczająca ilość wapnia i białka oraz za mało witaminy D, za mało warzyw i owoców
• mało ruchu,
• niektóre leki, zwłaszcza steroidowe.

Dodatkowo rozwój osteoporozy mogą przyspieszyć takie choroby, jak np. nadczynność tarczycy, choroby reumatoidalne, cukrzyca. Ryzyko zachorowania mogą zwiększać także uwarunkowania genetyczne (dziedziczność). Na osteoporozę bardziej narażone są kobiety.

Niedożywienie, zwłaszcza wśród osób starszych, jest istotnym czynnikiem ryzyka osteoporozy. Niedobory pokarmowe, takie jak brak odpowiedniej ilości wapnia, białka, magnezu oraz witaminy D i K, mogą prowadzić do osłabienia kości. Wapń jest głównym składnikiem mineralnym kości, natomiast witamina D jest niezbędna do jego wchłaniania i wykorzystania przez organizm, Zaburzenia w produkcji kolagenu (białka) mogą osłabić strukturę kości, sprawiając, że są bardziej podatne na złamania. Niedożywienie może prowadzić do osłabienia a nawet zaniku mięśni, co wpływa na obciążenie kości. Osłabione mięśnie mogą nieprawidłowo obciążać kości, zwiększając ryzyko złamań.

Osoby starsze często cierpią na niedożywienie z powodu zmniejszonego apetytu, wielochorobowości, problemów stomatologicznych, ograniczeń finansowych. Z wiekiem apetyt może się zmniejszać, co prowadzi do mniejszego spożycia energii i składników odżywczych. Choroby takie jak cukrzyca, choroby układu krążenia czy nowotwory mogą wpływać na stan odżywienia. Problemy stomatologiczne mogą utrudniać spożywanie twardych i bogatych w składniki odżywcze pokarmów, a niskie dochody mogą ograniczać dostęp do zdrowej, zrównoważonej diety. Długotrwałe niedożywienie może znacząco wpłynąć na rozwój osteoporozy.

Regularna aktywność fizyczna, zwłaszcza ćwiczenia obciążające (np. chodzenie, bieganie), jest kluczowa w zapobieganiu osteoporozie, ponieważ stymuluje kości do utrzymania gęstości mineralnej.

W profilaktyce osteoporozy ważne jest:

• zwiększenie aktywności fizycznej,
• zaprzestanie palenia,
• ograniczenie spożycia alkoholu,
• dieta dostarczająca odpowiedniej ilości białka, wapnia oraz witaminy D.

W leczeniu osteoporozy ważna jest również suplementacja wapnia i witaminy D. Osoby starsze powinny dążyć do spożywania pokarmów bogatych w wapń (np. mleko, jogurty, sery, warzywa liściaste) oraz witaminę D (np. tłuste ryby, jaja, produkty wzbogacane). W przypadku suplementacji wapnia wartość sięgać po formy organiczne, takie jak sole kwasów glukonowego, cytrynowego czy mlekowego, które charakteryzują się lepszą biodostępnością i dają mniej działań niepożądanych w postaci wzdęć, bólów brzucha i dyspepsji.

Istotna jest też profilaktyka upadków: dostosowanie otoczenia w celu zmniejszenia ryzyka upadków, co jest szczególnie ważne dla osób starszych, które są bardziej podatne na złamania.

Kluczowe znaczenie ma wczesna diagnoza, profilaktyka oraz odpowiednie leczenie, które może znacznie poprawić jakość życia i zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań. Zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie używek są fundamentem zdrowych kości na każdym etapie życia.